فاطمه رسولی دانش

فاطمه رسولی دانش

عنوان پایان‌نامه

امکانات بیان وجه و وجه نمایی در زبان فارسی



    دانشجو فاطمه رسولی دانش در تاریخ ۲۷ دی ۱۴۰۲ ساعت ، به راهنمایی محمد دبیرمقدم ، پایان نامه با عنوان "امکانات بیان وجه و وجه نمایی در زبان فارسی" را دفاع نموده است.


    رشته تحصیلی
    زبان شناسي
    مقطع تحصیلی
    دکتری تخصصی PhD
    تاریخ دفاع
    ۲۷ دی ۱۴۰۲
    ساعت دفاع

    چکیده

    پژوهش حاضر، با هدف بررسی قلمرو وجه‌نمایی در زبان فارسی و ارتباط آن با وجه فعلی و وجه جمله، به بررسی ارتباطات مفهومی وجه و وجه‌نمایی پرداخت تا بدین ترتیب، اثرات ابعاد نقشی استفاده از این اصطلاحات وجه‌نما را بررسی نماید. بدین منظور، بافت پاره‌گفتار برای تعیین معنای عامل وجهی در کتابهای گلی ترقی مورد توجه قرار گرفت و ارزش‌هایی که بر اساس وجه و وجه‌نمایی ایجاد می‌شوند تحلیل و ارزیابی شد. در مجموع سه مجموعه داستان کوتاه و یک رمان مورد ارزیابی قرار گرفت و از این داستان‌ها حدود بیست هزار جمله استخراج شد. میزان فراوانی انواع وجه جمله و وجه‌نمایی از نظر آماری مورد توجه قرار گرفت. هم‌چنین میزان کاربرد عناصر وجهی متداول مشخص گردید. در بررسی انجام شده، غالب جملات از نظر وجه به ترتیب خبری، پرسشی، امری و تعجبی بودند. ?? درصد جملات پرسشی برای کنش گفتاری دیگری به کار رفته بودند. در عین حال، مشخص شد که برای پی‌بردن به کنش گفتاری مورد نظر گوینده باید به بافت توجه داشت. به علاوه، وجه‌نمایی می‌تواند توسط عناصر متعددی چون فعل وجهی، بند ذهنی، قید وجهی، صفت وجهی، گروه حرف اضافه‌ای وجهی، اسم وجهی و ... بیان شود. در هنگام استفاده از بند ذهنی، وجه‌نمایی فردبنیاد و واضح است. استفاده از افعال وجهی در بند، وجه‌نمایی را به صورت فردبنیاد و تلویحی بیان می‌کند. کاربرد قیدهای وجهی در بند، وجه‌نمایی را عینی و واضح نشان می‌دهد. صفات وجهی در بند رابطه‌ای به صورت عینی و واضح بیانگر وجه‌نمایی‌اند. گروه حرف اضافه‌ای وجهی می‌تواند به دو صورت فردبنیاد و عینی اما واضح بیانگر وجه‌نمایی باشند. در عین حال، این پژوهش با بررسی ساختارهای تقابلی ارزش‌های انگیزشی متمرکز بر روابط انسانی که از الزامات حیات بشری است، به شبکه معنایی متقابلی دست یافت کـه بیانگر درونمایـه ارزشی متون است. متن نمایانگر ارزش‌هایی است که در بستر اندیشگان، طرز برخورد و روابط قدرت فراتر از متن وجود دارد. وجه و وجه‌نمایی ابزاری سودمند برای تحلیل   و بررسی ارزش‌ها در گفتمانند و در این رساله، بر اساس نظریه فرکلاف، وجه و وجه‌نمایی در متن مورد توجه قرار گرفت تا ارزش‌های متن در تقابل با یکدیگر و بر اساس ارزش‌های انگیزشی حیاتی تجلی یابد. به علاوه، ارتباط بین نظریه هویت مارسیا با وجه و وجه‌نمایی بررسی شد. نظریه هویت مارسیا بر اساس دو عامل تعهد و کاوش‌گری بنا شده است و وجه‌نمایی معرفتی و تکلیفی می‌تواند تعهد گوینده را نشان دهد. در عین حال، عامل کاوش‌گری با وجه‌نمایی تمایلی و گفتمان و کنش شخصیت‌های داستان مشخص می‌شود. بدین ترتیب، در متن پیش‌فرضهایی با شالوده اعتقادی وجود دارد که باعث شکل‌گیری هویت شخصیت‌ها می‌شود.

    Abstract


    This purpose of the present study is to investigate mood and modality, their conceptual relationship and the functional dimensions of their use in Persian. To do so, the contexts of Goli Taraghi’s books are put under scrutiny. Three collections of short stories and one novel are studied. An overall of twenty thousand clauses are investigated. The frequency of the sentential moods and the modality are statistically evaluated. Moreover, the use of more prevalent modal elements are determined. According to the study, the dominant sentential moods are declarative, interrogative, imperative and exclamative, respectively.   Furthermore, eleven percent of interrogative clauses are approximately used to express other speech functions. In addition, modality can be expressed by a variety of modal elements, such as modal verbs, mental clauses, modal adverbs, modal adjectives, modal prepositional phrases, and modal nouns. Mental clauses express modality subjectively and explicitly. Modal verbs show subjective and implicit modality. Modal adverbs express modality objectively and explicitly. Modal adjectives manifest objective and explicit modality. Modal prepositional groups show modality subjectively and can be either explicit or implicit. On the other hand, mood and modality can illustrate the values of the context. Values, ideology and modality within the discourse are interrelated, and modality can be useful to analyze the production of values. Value analysis is related to three distinctive fields. First, social reality representation within discourse is value laden. That is, each conceptual system is full of values which implicitly affect people. Second, speakers with positive identities can create values. Third, implicit values in context evoke emotions. These values are identified within discourse of the narrative. Moreover, values, attitudes and power relationships beyond them are depicted within the context. Therefore, contextual analysis is combined with intertextual forms to analyze values. Then the related motivational values are illustrated as binary counterparts. Finally, this dissertation proposes that there can be a relationship between identity, mood and modality. Marcia’s identity statuses are based on two aspects of commitment and exploration. Epistemic and deontic modalities show the speaker’s commitment. Moreover, exploration can be depicted by boulemic modality and characters’ discourses and activities.