بررسی ساختاری و محتوایی شواهد شعری در عبهرالعاشقین روزبهان بقلی شیرازی و سوانح العشاق احمد غزالی

ایرانیان از روزگار قدیم به آرایش ظاهر کلام خود توجه داشته‌اند؛ به همین سبب استشهاد از سنت‌های ادبی دیرپا در نثر فارسی است. نویسندگان به دلایل بسیاری چون ایجاد تنوع در روایت، عبرت‌آموزی و برداشت اخلاقی از متن، از شعر در اثنای متن منثور استفاده کرده‌اند. این مقولة یکی از راه‌های پرورش معانی است و بر زیبایی‌های کلام می‌افزاید. هدف از این پژوهش، که در پنج فصل تدوین شده است، بررسی این سنت ادبی و چگونگی پیوند شعر و نثر، در دو اثر از فاخرترین و بزرگ‌ترین نثر‌های تغزلی و عاشقانه متصوفه در نیمة دوم قرن پنجم و قرن ششم هجری است. بر این اساس شواهد شعری موجود در سوانح‌العشاق احمد غزالی و عبهر‌العاشقین روزبهان بقلی در دو ساحت مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته‌اند و به کمک جدول و نمودار، کمیت و کیفیت پیوند شعر و نثر در این دو اثر با هم مقایسه شده است. ابتدا ابیات از منظر محتوایی که همان رابطة معنایی موجود میان شعر و نثر است، تحلیل شده‌اند و سپس از منظر ساختاری که شامل شش مؤلفه است، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. با توجه به نتایج بدست آمده می‌توان گفت که نویسندگان دو اثر مذکور در به کارگیری شواهد شعری از نظر محتوایی رویه‌ای مشابه در پیش گرفته‌اند اما از نظر ساختاری در پاره‌ای از موارد با یکدیگر تفاوت دارند. هر دوی این آثار به یک موضوع واحد، یعنی عشق اختصاص دارند. درونمایة عشق در هدایت نثر به سمت شعر و ویژگی‌های شاعرانه نقش داشته و زمینة پیوند میان شعر و نثر را در این دو اثر ایجاد کرده است.

Abstract

Since ancient times, Iranians have paid attention to the appearance of their texts; therefore, istishhad is one of the long-standing topos in Persian prose. Authors have used poetry in the middle of the prose text due to creating variety in the narrative, as well as learning a lesson and moral perception of the text. This topo is one of the ways of developing meanings and adds to the beauty of text. The purpose of this thesis, which has been compiled in five chapters , is to investigate this literary topo and show how poetry and prose are connected in two of the most magnificent and greatest Sufi's lyric and romantic prose texts in the second half of the ۵th century and the ۶th century of Hijri. therfore , the istishhad in Ahmad Ghazali's sawaneh al-oshaq and Ruzbehan Baghli's Abhar al-Ashiqin have been examined and evaluated in two areas And with the help of tables and diagrams, the quantity and quality of poetry and prose conection in these two books have been compared. First, the verses have been analyzed From the point of view of the content, which is the semantic relationship that exist between poetry and prose And then they have been examined from the perspective of the structure that includes six components. According to the obtained results, it can be said that The authors of the two mentioned books have adopted a similar procedure in using istishhad in terms of content But in terms of structure, they are different from each other in some cases. Both of these books are dedicated to a single theme, which is, love. The theme of love has played a role in directing prose towards poetry and poetic features And has created the context of connection between poetry and prose in these two books.