مریم رمضانخانی
عنوان پایان‌نامه
دستور فارسی گفتاری معیار: تحلیلی صرفی - نحوی
- دانشجو
- مریم رمضانخانی
- استاد راهنما
- آزاده میرزائی, بهزاد رهبر
- استاد داور
- فاطمه بهرامی, گلناز مدرسی قوامی, محمد دبیرمقدم
- رشته تحصیلی
- زبان شناسي
- مقطع تحصیلی
- دکتری تخصصی PhD
- تاریخ دفاع
- ۳۰ بهمن ۱۴۰۲
- ساعت دفاع
- چکیده
-
پژوهش حاضر با هدف بررسی صرفی‌نحوی فارسی گفتاری معیار بر اساس
داده‌های زبانی انجام شده است. این تحقیق با بهره‌گیری از مبانی نظری دستور نقش‌گرای
نظام‌مند، ابزارها و روال‌های زبانشناسی پیکره‌ای، و نیز دستاوردهای زبانشناسی زایشی
چهار موضوع را در فارسی گفتاری معیار مطالعه کرده است: ترتیب سازه‌ها، ساخت‌های
مجهول و سببی و مفعول‌نمایی. داده‌های این رساله از پنج منبع پیکر? گفتاری هم‌بام،
مصاحبه‌های پروژ? تاریخ شفاهی ایران دانشگاه هاروراد و تاریخ شفاهی فرهنگ و هنر ایران
(آرته‌باکس)، مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی (دور? هشتم)، و مناظرات انتخابات ریاست
جمهوری سال ۱۳۹۶برگرفته شده، و آماده‌سازی و پردازش داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای
اکسل و RStudio انجام شده است. در این پژوهش ۱۸۴۷ بند از داده‌های فارسی
گفتاری معیار بررسی شده است. از این میان، ۱۶۸۳ بند قابل قبول و ۱۶۴ بند غیرقابل
قبول بوده؛ در بین بندهای قابل قبول، ۱۵۰۶ بند بی‌نشان و ۱۷۷ بند نشان‌دار بر
مبنای ملاک ترتیب سازه‌ها تشخیص داده شده است. بررسی داده‌ها نشان می‌دهد ترتیب
بی‌نشان فارسی گفتاری معیار فاعل‌آغازی و فعل‌پایانی است. با این حال، در صورتی
که فعل بند حرکتی باشد و یکی از موضوع‌های درونی آن بیان‌گر مکان/مقصد باشد،
تمایل غالب آن است که آن موضوع بعد از فعل به‌کار رود. در بررسی بندهای مجهول
مشاهده شد که فراوانی کاربرد مجهول در این گونه از فارسی بسیار کم است، و به‌نظر
می‌رسد هر چه گفتار بر پیوستار درج? رسمیت به سمت گون? غیررسمی می‌رود، کاربرد
ساخت مجهول کاهش می‌یابد. هم‌چنین، به دلیل کم بودن فراوانی ساخت‌های سببی در داده‌های
پژوهش (۸/۳ %) عملاً امکان رسیدن به تعمیم‌های معتبر وجود نداشت، با این حال،
مشاهدات حاکی از آن است که بین میزان کاربرد ساخت‌های سببی و ژانر، بافت موقعیتی و
درج? رسمیت رابط? معکوس وجود دارد. برای به‌دست دادن تعمیم‌های قابل استناد دربار?
تأثیر درج? رسمیت، ژانر و بافت موقعیتی بر کاربرد ساخت‌های مجهول و سببی لازم است
پیکره‌های بزرگتر فارسی بررسی شود. هم‌چنین، بنا بر داده‌های بررسی‌شده در موضوع صورت‌بندی
مفعول، وجود مفعول‌نمایی افتراقی در گون? گفتاری فارسی تأیید شد. در نظرگرفتن سه
مؤلف? جانداری، معرفگی و مشخص‌بودگی بر یک پیوستار نشان می‌دهد که مفعول‌های صریح
[+معرفه، -جاندار] بیشترین میزان نشانه‌داری را دارند و هر چه پیوستار به [-معرفه،
-مشخص، +جاندار] پیش می‌رود، تمایل به حضور نشان? مفعول کمتر می‌شود. به بیان
دیگر، مفعول‌های صریح جاندار و نکر? نامشخص کمترین میزان همراهی با نشان? مفعول را
دارند.