النص و اختراق السلطه المعرفیه علی ضوء نظریه تحلیل الخطاب الانتقادی الخمر فی شعر ابی نواس نموذجا

ابو نواس از شعرای عصر عباسی اول به شمار می‌رود که افکار و دیدگاه‌های وی در تعارض با قدرت و جامعه و عالمان دینی وقت مطرح می‌شود، وی در موضوع‌هایی نظیر شراب و سرگرمی و انگیزه‌های شخصی و دینی و اجتماعی شعر سروده است. این پژوهش بر آن است تا خمریات (اشعاری در وصف شراب) ابو نواس را بر اساس نظریه نورمن فرکلاف و رویکرد سه گانه فرکلاف (توصیف و تفسیر و تبیین) بررسی کند تا نشان دهد چگونه گفتمان ابو نواسی توانسته است با استفاده از عنصر شراب در اشعار خویش، در قدرت شکافت ایجاد نماید، و همچنین نقش گفتمان نواسی را در پیدایش یک ایدئولوژی جدید و چگونگی تاثیر ایدئولوژی نواسی بر تغییر قدرت را بررسی کند.

این پژوهش این گونه برداشت می‌کند که ابو نواس شراب را در اشعار خویش نمادی از ایدئولوژی ویژه‌ی خود می‌داند و تلاش می‌کند با پناه بردن به شراب ایدئولوژی خود را در مقابل سلطه‌ی جامعه و قدرت حاکم خلق کند، چنان که می‌بینیم گفتمان وی غالباً توأم با نصیحت و انتقاد است و با استفاده از واحدهای زبانی اعتراضی همچون قالب‌های انشایی و استعاره و مجاز و تشبیه در صدد بیان اعتراض خویش می‌باشد، و بدین گونه ابو نواس و از رهگذر شکافت در آنچه حاکم و مالوف بود تاثیرات خود را در جامعه به جای نهاد و شراب را وسیله‌ای برای اثر گذاری خود انتخاب کرد، چرا که در واقع با اختیار یک پدیده شرعا حرام سعی در جلب توجه جامعه و و تحریک آن داشت تا حداقل آنان را وادار به تجدید نظر در برخی از اعمال خود کند.

ابو نواس هم‌چنین با ایجاد شکافت در موضوع‌های شعری قدیم و آوردن موضوع شعری جدید نظیر خمریات در برابر مقدمه طللی قصاید جاهلی سعی داشت در سلطه شعری شکافت ایجاد کند و ایدئولوژی جدیدی در گرایش‌های شعری پدید آورد. و در خمریات وی کشمکش‌ها و دوگانه‌های بسیاری از جمله زن و شراب، زنانگی و شراب، هجاء و شراب و... با هدف غلبه بر آنچه در شعر حاکم و دارای سلطه بود، طرح شده است.

کلمات کلیدی: تحلیل گفتمان انتقادی، ابو نواس، متن، قدرت، شراب، نورمن فرکلاف، گفتمان، ایدئولوژی.

Abstract

Texture and split of cognitive authority based on norman fairclough critical discourse analysis model: as an example wine in abunuwas poem