نماد پردازی شهرها و بلاد درآثار منظوم عطار نیشابوری

آثار عارفان سرشار از مفاهیم نمادین است و بسیاری از کلمات در آثار آنان علاوه بر معنای ظاهری، معنایی ثانویه نیز دارند. شهرها ازجمله کلماتی هستند که علاوه بر موقعیت جغرافیایی خود، مفاهیمی دیگر در نهان دارند و با بررسی هم‌نشینی نام شهرها با سایر کلمات در یک شعر می‌توان پی به معنای باطنی و نمادین آن برد. عطار نیز از شاعرانِ عارفی ست که در آثار منظوم خود از نام شهرها بهره برده است و برخی از این شهرها معنایی فراتر از محدوده‌ی جغرافیایی خود دارند. در این پژوهش شهرهای نمادین و کاربرد آن‌ها در پنج مثنوی و دیوان عطار بررسی شده است. نحوه‌ی گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای است و تحلیل آن کیفی و کمّی است. عطار چندان تحت تأثیر حمله‌ی مغول نبوده است و در نمادپردازی شهرها متأثر از شاعران پیش از خود بوده است. وی از شهرهایی که به زادگاه خود نزدیک بوده بیشتر نام برده است و خراسان بزرگ را نماد مرکزِ فرهنگ، ادب و تصوف می دانسته و بیشتر شهرهای آن یادآور نامِ عارفی است و همچنین از میان سرزمین‌های خارج از ممالک اسلامی از مصر، روم و چین بیش از سایرین یاد می‌کند. کاربرد بالای مصر به دلیل شهرت داستانِ یوسف و کارکرد آن در انتقال مفاهیمِ عرفانی بوده است. روم نمادِ سرزمین کفار بوده استو چین ظرفیت بالایی در خلق معانی متفاوتی داشته و نمادی از سرزمینِ مشک‌خیز و زیبارویان بوده است. در این پژوهش هر شهر به طور مجزا بررسی‌شده و نمادین بودن/ نبودن آن مشخص و در صورت نمادین بودن، نماد آن نیز مطرح شده است.

Abstract

Mysticism masterworks are full of symbolic concepts while some of its words have a secondary meanings in addition to their apparent meaning. Cities as an example have hidden meaning in addition to their geographical location, have other meanings hidden, and by examining the combination of city names with other words in a poem, one can find out their inner and symbolic meaning. Attar is a mystical poets who used the names of cities in his own poems. Some of these cities have a meaning beyond their geographical boundaries. In this research, symbolic cities and their use in the five Masnavis and Diwan of Attar have been investigated. The method of data collection is library research method, its analysis is qualitative and quantitative. Attar was not much influenced by the Mongol attack. He was influenced by the poets before him in the symbolism of the cities. He mostly mentioned cities that were close to his hometown. Considered the great “Khorasan” as a symbol of the center of culture, literature and Sufism. most of its cities are reminiscent of mystic names, also among the ereas outside the Islamic lands, he utilized Egypt, Rome and China more than others. The frequent use of the word“Egypt” was due to the popularity of the story of Joseph and its function in conveying mystical concepts. “Rome” has been a symbol of the land of infidels. “China” has had a high capacity in creating different meanings and has been a symbol of the land of musk or beauty. In this research, each city is investigated separately and its symbolic/non-symbolic erea is determined, and in the case where it is symbolic, it’s symbol is also presented.