همه اشعار نزار قبانی قابل ترجمه نیست/ شباهت‌های شاعر عرب با ایرج میرزا

نشست «آسیب‌شناسی ترجمه فارسی اشعار نزار قبانی» با حضور موسی بیدج، شاعر و مترجم و جمعی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه در سالن شهید مطهری دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی برگزار شد.

 این برنامه که روز یکشنبه، دهم اردیبهشت ماه با حضور تعدادی از اعضای هیئت علمی گروه زبان و ادبیات عرب و استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه عللامه طباطبائی برگزار شد، مورد استقبال دانشجویان قرار گرفت.

در ابتدای برنامه، امیررضا وکیلی، دبیر سابق کانون شعر و ادب و مجری برنامه، ضمن خیر مقدم به حضار، از موسی بیدج، نویسنده، شاعر و مترجم که مهمان ویژه این برنامه بود، دعوت کرد تا به بیان نکاتی درخصوص ترجمه شعر از عربی به فارسی و اشعار نزار قبانی بپردازد.

«چگونه ترجمه‌کردن» مهم است

در این نشست، موسی بیدج، مترجم کتاب بلقیس و عاشقانه های دیگر از آثار نزار قبانی در سخنانی عنوان کرد: همه ما می‌دانیم که شعر، تجربه‌ناپذیر قلمداد می شود، زیرا در شعر، سخن از «چه گفتن» نیست بلکه «چگونه گفتن» ملاک است.

همه اشعار نزار قبانی قابل ترجمه و بازگرداندن به زبان فارسی نیست. اما در شعر امروز، کار بسیار ساده‌تر است و اکثر اشعار، قابل ترجمه‌اند، زیرا شعر امروز، مبتنی بر تصویر است و تصویرها، قابل ترجمه هستند.

وی افزود: اشعار نزار نیز، قابل روایت است، چون تصویر دارد و تصاویر در اشعار به راحتی قابل ترجمه هستند.

وی تاکید کرد: مترجم باید ادبیات بداند تا شعر را بفهمد. اگر شخص مترجم از ادبیات چیزی نداند و شعری را ترجمه کند، طبیعتاً مرتکب اشتباه خواهد شد و شعر را به درستی منتقل نخواهد کرد.

بیدج در خصوص آمار تعداد کتاب‌های نزار قبانی گفت: قبانی بالغ بر پنجاه عنوان کتاب دارد که نیمی از آنها عاشقانه و بقیه موضوعات سیاسی هستند.

کلمات شناسنامه دارند

در ادامه دکتر رضا ناظمیان، معاون پژوهشی دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات عرب هم درخصوص فن ترجمه گفت: کلمات برای مترجم شناسنامه دارند، هرکدام هویت خودشان را دارا هستند و مترجم، از مترادفات نادرست استفاده نخواهد کرد؛ بلکه همیشه سعی دارد از ترکیب‌های دلنشین و کلمات گویا بهره ببرد.

مسائل فرهنگی در ترجمه موثر هستند

همچنین صادق خورشا، عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی که در زمینه متون عربی از جمله دایره المعارف بزرگ اسلامی به زبان عربی فعال است، ضمن تاکید بر اثرات مسائل فرهنگی و شرایط زمانه بر شعر و ترجمه گفت: همانطور که مسائل فرهنگی و اجتماعی زمانه در اشعار شاعران دیده می شود، در ترجمه آثار هم موثر واقع خواهد بود. نزار قبانی سال‌ها در دمشق زندگی کرده و از مسائل فرهنگی زمانه در اشعارش بهره‌مند شده است و این موضوع در آثار وی قابل مشاهده است.

نزار، مرد ۵ زبانه ادبیات

در بخش دیگر این نشست، علیرضا منوچهریان، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی با تکیه بر صحبت دیگر استادان ، عنوان کرد: نزار از نوجوانی تحت تعلیم استادان فرانسوی بوده است و به مرد پنج زبانه شهرت دارد. او که به زبان‌هایی از جمله عربی، انگلیسی و اسپانیایی تسلط داشته است، از لحاظ تطبیق با دیگر شعرا، با ایرج میرزا قابل مقایسه است، زیرا هر دو در بیان عشق نسبت به مشعوق و پنج زبانه بودن، شباهت‌هایی با یکدیگر دارند.

گفتنی است در این برنامه با حضور استادان و دانشجویان از مهمانان تقدیر به عمل آمد.

عکس: فربد آقابیگی